მამა რაფაელი

ამაზე არავისთან მისაუბრია, მაგრამ, ალბათ, უნდა ვთქვა.

ზოგჯერ, გიდგება დრო, როცა განსაკუთრებული სიცხადით აცნობიერებ ლოცვების სიტყვებს. „მასწავე მე სიხარული მაცხოვარებისა შენისაჲ“, – ეს სიტყვები 50-ე ფსალმუნიდან, ვინ იცის, რამდენჯერ წამიკითხავს და სხვისთვისაც ამიხსნია. თითქოს მესმოდა, მაგრამ მოხდა ისე, რომ ეს სიტყვები გულის ღაღადისად მექცა. მქონდა მდგომარეობა, როცა აშკარად ვხედავდი, როგორ მოიწევდა ჩემკენ დემონური წყვდიადი. ზოგმა, შეიძლება სულიერი ბრძოლა უწოდოს, მაგრამ ეს იყო საშინელი შემოტევა უხილავი ქვესკენელისესული წყვდიადისა. არც ვთმობდი, მაგრამ ასე ყოფანას სიკვდილი მერჩია, თუ ამით განვთავისუფლდებოდი. იყო ის მდგომარეობა, როცა იცი, რა უნდა აკეთო, მაგრამ გჭირდება ძალა, რომელიც შეგაძლებინებს, რომელიც მოგაშორებს ამას. საქმეს ისიც ამძიმებდა, რომ გარშემო მყოფებს ვერც ავუხსნიდი მდგომარეობას და ვერც შვებას მივიღებდი. ვისაც გამოუცდია, იცის რა არის ეს, ვისაც არა – მარტოოდენ სიტყვებით ვერ აუხსნი. აუცილებლად მჭირდებოდა შემწეობა ადამიანისა, რომელიც არა უბრალოდ მასწავლიდა როგორ მოვქცეულიყავი (ეს ისედაც ვიცოდი), არამედ დამეხმარებოდა იმით, რაც თავად ჰქოდა მოხვეჭილი.

ანდრიაობა

წმიდა ბარსანუფი ოპტელი ბრაძანებს, რომ ღირს ყურადღების მიქცევა თარიღებისთვის და იმისთვის, თუ ვისი ხსენების დღეა.

წლების წინ, როცა მივადექი საშუალო განათლების დასასრულს და უმაღლესისთვის ვემზადებოდი, ჩემთვის ყველაფერი ცხადი და გადაწყვეტილი იყო. არსებობდა სფერო, რომელიც პატარობიდან მაინტერესებდა, მქონდა მოწვევაც, რომელიც საშუალებას მაძლევდა მხოლოდ ერთი გამოცდით ჩარიცხვისა. მაგრამ, ეს იყო საქმე, რომელშიც არც განათლების მიღების შესაძლებლობა იყო საქართველოში და არც დასაქმების დიდი პერსპექტივები. მიზიდავდა, უფროსებიც შეგუებულები იყვნენ და საწინააღმდეგო არაფერი უთქვამთ. დღევანდელი გადასახედიდან, ეს იყო გზა, რომელიც სამუდამოდ მაქცევდა უცხოეთის მოქალაქედ და, საქმით გატაცებულს, არანაირი თეორიული შანსი ქრისტეანობაზე დაფიქრებისა არ მექნებოდა.

ტელევიზორის შესახებ. (წიგნიდან „არქიმანდრიტ რაფაელის ქადაგებანი")

ერთხელ საჰარის უდაბნოსთან შორიახლო მდებარე პატარა სოფელში მოეწყო უჩვეულო სასამართლო. შეიკრიბა სოფლის ყველა მცხოვრები, ჩამოვიდნენ მეზობელი სოფლის უხუცესებიც. მოხუცებულნი ღრმად ჩაფიქრებულნი ისხდნენ მიწაზე. სახელმწიფო მოხელე გაცხარებით და მკვეთრი ჟესტიკულაციით ხმამაღლა კითხულობდა საბრალდებო სიტყვას. ის ხან უხუცესებს მიმართავდა მოწიწებით, ხან კიდევ – ბრალდებულს, ბოძზე მიბმულ თხას. ამ დროს მისი ხმა რისხვისაგან კანკალებდა და მითითებით, დაჟინებით მოითხოვდა პასუხს ბრალდებულისგან. ბოძზე მიბმული თხა კი მშვიდად ძოვდა ბალახს; ხანდახან თავს აწევდა და ხმამაღლა კიკინებდა. ტომთა ბელადები ჩუმად ესაუბრებოდნენ ერთმანეთს და თანხმობის ნიშნად თავს უკრავდნენ ბრალმდებელს.

მუსიკა თუ საცდური

რამდენიმე თვის წინ youtube-ში რაღაც ფილმის თრეილერი გამომივიდა, როგორც ჩანს, ჩვეულებრივი, არაფრად ღირებული ფილმის. არც გამახსენდებოდა, რომ არა ფრაზა ფილმიდან: „დიჯეის ამოცანაა გათიშოს ტვინი და ჩართოს სხეული“. რა ეწოდება მდგომარეობას, როცა ითიშება ტვინი და გონება, ყველამ ვიცით. გონებას მოკლებული სხეულის მოქმედებასაც აქვს თავისი სახელი. მაგრამ, რა ეწოდება ადამიანს, რომელიც ქმნის ამ მდგომარეობას, რა ეწოდება ხალხს, რომელიც არის ამის სულისჩამდგმელი ან ხელშემწყობი?

სამიოდე დღეში ამ ხალხს ჯემფესტად წოდებული ერთთვიანი ზეიმობა ეწყება. ყველას თავისი მოგება აქვს: მესვეურებს ფული, მონაწილეებს – საშუალება იგიჟონ, გაითიშონ და მიეცნენ ვნებებს. რას იგებს ერი, რას ავლენს და რა დარჩება?

ვცხოვრობთ ისეთ დროში, როცა მთავარ საზომად ქვეყნის წინსვლისა იქცა ფული და მოიხსნა ყოველგვარი ფილტრი, რომლითაც იყოფა ზნეობა და უზნეობა, ღირებული და იაფფასიანი.

„ჟამი არს დუმილისაჲ და ჟამი სიტყჳსაჲ"

ყოველთვის, როცა რაღაც უარყოფითს ვახსენებ, ვეკითხები საკუთარ თავს: იქნებ ჯობდეს არ დავწერო, იქნებ უნაყოფოდ ვამძიმებ სხვას ამდენი უარყოფითით. ადამიანს, მით უფრო თანამედროვეს, დაძაბულს, ბორბალში მორბენალ ციყვს დამსგავსებულს, ცხოვრების სწრაფცვალებადობით იმედშესუსტებულს ენატრება რაღაც სასიამოვნო, სასიხარულო, დამაიმედებელი, ისეთი, რაც თუნდაც რამდენიმე წუთით მისცემს ამოსუნთქვის საშუალებას. სასიამოვნოს კი ყოველთვის მოძებნის კაცი: ხან მეხსიერების სკივრში, ხან გარემოში, ხან იმ კეთილ ადამიანებში, რომებლიც ჯერ კიდევ შემორჩენია წუთისოფეს.

ღირებულებები და დემოგრაფია

„ვითარცა არა გამოიცადეს ღმერთი, რაჲთამცა აქუნდა მეცნიერებით, მისცნა იგინი ღმერთმან გამოუცდელსა მას გონებასა საქმედ უჯეროჲსა“ (რომ. 1:28), – ბრძანებს წმიდა მოციქული პავლე. როცა ადამიანი არ ერი ივიწყებს ჭეშმარიტებას და მსახურებს გულისთქმას, ტოვებს მას ღმერთი, მთლიანად ეძლევა უკეთურებას, ეჩრდილება გონიერება და საკუთარი უგუნურებითვე იღებს სასჯელს.

არის ერთი სიტყვა, რომელიც თითქმის ამოვარდა საზოგადო ხმარებიდან და მხოლოდ ერთეულთა ლექსიკონს შემორჩა. ზნეობა, მორალი.

* * *

„რომლითა საწყაულითა მიუწყოთ, მოგეწყოს თქუენ“ (მთ.7:2), – ბრძანებს მაცხოვარი. ძალიან მეშინია, როცა ვინმეს ვამხელ, მით უფრო – თუ განვიკითხავ. სანამ უფალი არ შეიწყნარებს, ვერავინ იქნება დაიმედებული, რომ არ წაბორძიკდება, არ განვარდება. განსაკუთრებით, სასულიერო პირებზე მიჭირს საუბარი, – მეც ხომ ერთ-ერთი მათგანი ვარ, არაფრით უმჯობესი სხვაზე. ვიცი მსახურების ტკბილი ტვირთიც და ის საფრთხეებით სავსე გზა, რომელიც უნდა გავიარო.

ერთი სტატია ვნახე, რომელმაც კვლავ დამაფიქრა რაღაცებზე („მეუფე იოანე: მიტროპოლიტი პეტრეს მიმართ სინოდის მხრიდან სასჯელი უფრო მკაცრი უნდა ყოფილიყო“). უდიდეს პატივსვცემ მეუფე იოანეს და ვთვლი, რომ არის ერთ-ერთი გამორჩეული მღვდელმთავარი, მორწმუნე და ერთგული უფლისა. შენდობას ვითხოვ, თუ ჩემი ქვემორე ნათქვამი ზედმეტად კადნიერად ჟღერს.

შენდობის კვირას

სულ რამდენიმე საათში დიდი მარხვა დაიწყება. ყოველთვის განსაკუთრებულია მისი მოლოდინი. გსურს ჭუჭყიანი სამოსელივით მოიშორო ძველი კაცი მისი ჩვევებითა და სისუსტეებით. გეგმავ რა წაიკითხო, როგორ ილოცო, როგორ დადუმდე. იმედოვნებ, რომ აღდგომას მიაგებებ უფალს განწმენდილ გულს და აღივსება იგი სიხარულით. იცი, გახსოვს, მერამდენე წელია გეგმავ, ცდილობ და... მაინც ვერ იცხოვრე, როგორც გინდოდა, ვერ შეწირე ბოლომდე შენი ძალები, გამხელს სინდისი. წუთისოფლის ჭაობმა წაიღო დრო, ძალები, უნარები. ეშმაკისა და წუთისოფლის მტრობას საკუთარი სისუსტე, სულმოკლეობა დაემატა და ვერ ხარ ისეთი, როგორიც გინდოდა გენახა შენი თავი მარხვის ბოლოს. თუმცა, კაცთმოყვარე ღმერთი გიწილადებს სიხარულს და მაინც ხარობ. ხარობ და იწყება მოლოდინი შემდგომი მარხვისა, განსაკუთრებით კი დიდი მარხვისა. ელოდები იმ იმედით, რომ ისევ ეცდები, ისევ შეეჭიდები საკუთარ დაცემულ ბუნებას. და, აჰა კვლავ მოვიდა ეს დღე. ისევ იმედები, გეგმები და ლოცვა: „შემეწიე, ღმერთო, შემაძლებინე“.

მრავალი ქრისტეანული ტრადიცია სათავეს მონასტრული ცხოვრებიდან იღებს. ძველ მამებს წესად ჰქონიათ – დიდ მარხვას ძალისაებრ თვისისა დაყუდებასა და განმარტოებაში ატარებდნენ. რაკი, წესისაებრ, ყოველდღიურად ვერ შეთხოვდნენ პატიებას ერთმანეთს, დიდი მარხვის დაწყებისას ერთმანეთს შენდობას მისცემდენენ, როგორც საწინდარს კეთილი ღვაწლისა და ასე შეუდგებოდნენ მარხვას. ეს კეთილი ჩვეულება სამრევლოებშიც გადმოვიდა. ყველიერის კვირის დასასრულს, მწუხრზე დღესაც ვიკრიბებით და ერთმანეთს შენდობას ვთხოვთ. თუმცა კაცობრივმა ზედაპირულობამ მნიშვნელოვნად შერყვნა ეს ტრადიცია. ძალიან გულსატკენი სანახავია, როცა მრევლის ნაწილისათვის ეს უბრალოდ გულისამაჩუყებელი რიტუალია, როცა ადამიანი გაღიმებული და თვალზე ცრემლმომდგარი მოდის შენდობის სათხოვნად, თუმცა მისი ემოციური მდგომარეობა კოლექტიური ეიფორიის შედეგია და არა უღირსების გააზრებული განცდისა. განა იმას ვამბობ, რომ წესია ცუდი, – ყოველი, თუნდაც უმნიშვნელო ტრადიცია დასაცავი და მოსაფრთხილებელია, რადგან ჩვენი სულცარიელი საკუნე უმჯობესს ვერაფერს ქმნის. მაგრამ, შენდობის წესი ჩვენ შევრყვენით, გავაუბრალოეთ, ფორმალიზმად გვექცა.

შემოგევლე

თუ ბებია „დედას“ ახსენებდა, ვიცოდით, რომ დედამთილს გულისხმობდა. ძალიან უყვარდა და პატივსსცემდა. ისე გარდაიცვალა, არასდროს უთქვამს დიდ ბებიაზე არათუ საყვედური, საქებარის გარდა სხვა რამ. არაერთხელ მოუყოლია მისი ცხოვრებიდან სხვადასხვა ეპიზოდი.

ქართველთა მეტყველებაში არის ორი განსაკუთრებული სიტყვა, რომლის არსზე ნაკლებად ვფიქრობთ, მაგრამ ხშირად ვახსენებთ – „შემოგევლე“, „გენაცვალე“. ამ სიტყვების გაგონებისას ბებიას მონათხრობიდან ერთი ეპიზოდი მახსენდება, რომელიც განსაკუთრებით დამამახსოვრდა. წლებმა წაშალა ზოგიერთი დეტალი, მაგრამ ძირითადი მაინც დარჩა.